Nie tylko emerytury, czyli o finansowych konsekwencjach wyludniania i o tym, jak się do nich przygotować
W 20. odcinku Oszczędnościowego Espresso zwracałem uwagę na coraz większy problem zmniejszającej się stopy zastąpienia emerytalnego w Polsce. Bezpośrednią przyczyną kurczenia się naszych przyszłych świadczeń emerytalnych jest niski przyrost naturalny, starzenie się społeczeństwa i repartycyjny charakter systemu emerytalnego. Osób w wieku produkcyjnym (odprowadzających składki emerytalne) będzie ubywać, a tych w wieku poprodukcyjnym (pobierających świadczenia emerytalne) będzie przybywać. Nie bez znaczenia jest również wydłużanie się średniej długości życia, a więc liczby lat spędzonych na emeryturze. Uznajmy więc, że o problemie emerytalnym już wiemy. Teraz przyjrzyjmy się nieco mniej oczywistym konsekwencjom finansowym tego niekorzystnego zjawiska.
Źródło problemu
Podstawowym problemem generującym przyszłe zmiany ekonomiczne w Polsce będzie bezprecedensowe zmniejszenie się liczby osób w wieku produkcyjnym. O ile jeszcze w 2021 roku było w tej grupie 22,7 mln osób, to - według szacunków, jeżeli sytuacja nie ulegnie poprawie - do 2100 roku liczebność tej grupy skurczy się do 9,3 mln (spadek o 59%). To właśnie zmiana struktury wiekowej będzie głównym źródłem problemów natury gospodarczej, ekonomicznej i społecznej naszego kraju. Lata 30-te XXI wieku będą więc schyłkiem tzw. szczytu możliwości dochodowych historycznego wyżu demograficznego (roczniki 1976 - 1985), który w drugiej i trzeciej dekadzie bieżącego wieku stanowi i będzie stanowił kluczową grupę konsumentów. Lata 40-te mogą być zatem pierwszą dekadą o wyraźnie niższym wskaźniku konsumpcji niż ten, który obserwujemy obecnie.i?
Służba zdrowia
Mogłoby się wydawać, że zmniejszenie populacji samoistnie rozwiązałoby problem niewydolnego systemu opieki zdrowotnej. Niestety, modele pokazują scenariusz dokładnie odwrotny. Mimo spadku ogólnej liczby ludności, struktura wiekowa społeczeństwa i problemy zdrowotne lawinowo powiększającej się grupy seniorów mocno obciążą opiekę zdrowotną w naszym kraju. Problem może dodatkowo pogłębić stopniowo zmniejszająca się liczba specjalistów z dziedziny medycyny zarówno w sektorze państwowym, jak i prywatnym. Oba te czynniki mogą również wpływać na politykę cenową w tym ostatnim.
Sektor publiczny
Naturalnym następstwem kurczenia się społeczeństwa jest spadek wpływów z podatków i danin państwowych do budżetu państwa oraz samorządów terytorialnych. Sektor publiczny w szczególności odpowiada za takie obszary jak edukacja, infrastruktura czy obronność. Nietrudno jest sobie wyobrazić wyzwania w utrzymaniu infrastruktury przygotowanej pod 38-milionowe państwo za wpływy od ¾ lub połowy tej liczby w niedalekiej już tak bardzo przyszłości. Jednym z możliwych rozwiązań, jakie będą mogli wówczas zastosować rządzący, będzie stopniowe podnoszenie podatków, aby zrekompensować kurczące się wpływy do budżetu państwa i samorządów.
Spadek PKB
Produkt Krajowy Brutto (PKB) opisuje skumulowaną wartość dóbr i usług wytworzonych przez przyjętą populację na terenie danego państwa i z uwzględnieniem przepracowanego czasu. Wraz ze spadkiem liczby urodzeń rośnie ryzyko osłabienia naszej gospodarki. Oprócz samej liczby osób pracujących, wpływ na to może mieć chociażby spadek produktywności, będący efektem starzejącego się społeczeństwa.
Co możemy z tym zrobić
Niekorzystne trendy demograficzne to problem systemowy i wielowątkowy. Sami możemy przygotować się do tych zmian poprzez mądre dysponowanie kapitałem. Dlatego kluczowym może okazać się nie tylko długoterminowe oszczędzanie w takich rozwiązaniach jak chociażby PPK, PPE, IKZE czy IKE, ale przede wszystkim odpowiednie rozplanowanie tych środków po nabyciu prawa do ich wypłaty z korzyściami podatkowymi (60. rok życia dla PPE, PPK i IKE oraz 65. rok życia dla IKZE). Mimo kuszącej możliwości wypłaty wszystkich środków jednorazowo, o wiele lepszym pomysłem mogą okazać się wypłaty ratalne, które zwiększą nam realne, miesięczne świadczenie emerytalne. Długoterminowe zabezpieczenie miesięczne, w trudnej do przewidzenia przyszłości, będzie istotnym czynnikiem mogącym zwiększyć nasze poczucie finansowego bezpieczeństwa. Ponadto wypłaty ratalne dają możliwość dłuższego inwestowania pozostającego na rejestrze kapitału, co zwiększa szanse na ich pomnożenie.
Na podstawie: Mateusz Łakomy „Demografia jest przyszłością. Czy Polska ma szansę odwrócić negatywne trendy”. Wydawnictwo „Prześwity”.
Łukasz Buczyński
Menedżer Regionu ds. Planów Emerytalno-Kapitałowych, TFI PZU SA
Data publikacji: 17.02.2025 r.
NOTA PRAWNA
Informacje zawarte na stronie internetowej mogą zawierać treści reklamowe i nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do podjęcia decyzji inwestycyjnych. Przed podjęciem ostatecznych decyzji inwestycyjnych należy zapoznać się z prospektem informacyjnym oraz dokumentem zawierającym kluczowe informacje. Inwestycje w fundusze inwestycyjne są obarczone ryzykiem inwestycyjnym. Fundusze ani TFI PZU SA nie gwarantują, że zrealizujesz założony cel inwestycyjny lub uzyskasz określony wynik inwestycyjny. Należy liczyć się z możliwością utraty wpłaconych środków. Wyniki inwestycyjne, które Fundusz osiągnął w przeszłości, nie są gwarancją ani obietnicą, że Fundusz osiągnie określone wyniki w przyszłości. Fundusze i subfundusze są zarządzane aktywnie i pasywnie.